KARACİĞER ENZİMLERİ NASIL DÜŞÜRÜLÜR?
FOÇAGÜNDEM - Karaciğer enzimleri, kişiden kan örneği alınması ardından laboratuvar ortamında yapılan tetkiklerle değerlendirilebilirler. Yapılan kan tahlili sonucu karaciğer enzimlerinde yükselme görülmesi bir hastalığın habercisi olabilir veya dönemsel bir durumu gösterebilir. Değerlerin ciddiyetine göre doktor daha farklı tetkikler isteyerek enzimlerin yükselmesinin altında yatan ana nedeni tespit etmek isteyebilir. Bazı durumlarda kullanılan ilaçlar dönemsel yükseklik yaratabilirken, karaciğer enzim yüksekliği hepatit başta olmak üzere çeşitli karaciğer hastalıklarının semptomu olabilir. Yükselişe neden olan duruma göre çeşitli tedavi planlamaları yapılarak enzim seviyelerinin kontrol altına alınması sağlanabilir.
Karaciğer Enzim Yüksekliği Nedir?
Karaciğer enzim yüksekliği, kandaki karaciğer tarafından üretilen enzim seviyelerinin yüksek olması anlamına gelir. Kullanılan çeşitli ilaçlar dönemsel olarak enzim seviyelerini yükseltebileceği gibi bu yükseliş karaciğer hastalıkları nedeniyle de olabilir. Protein yapılı karaciğer enzimleri, vücuttaki kimyasal reaksiyonların hızlandırılması veya gerçekleşmesi üzere üretilirler. Aşağıda verilen enzimler kan pıhtılaşmasında kullanılan maddeleri üretmek, besinleri parçalamak, toksinleri yok etmek veya enfeksiyonlarla savaşmada bağışıklık sistemi yanıtı olarak devreye girebilirler:
- ALT: Alanin transaminaz
- AST: Aspartat transaminaz
- ALP: Alkalen fosfataz
- GGT: Gama-glutamil transferaz
Bahsedilen bu enzim çeşitleri karaciğer fonksiyon testi tarafından kontrol edilir. Kan örneğiyle yapılan karaciğer fonksiyon testi, karaciğer hasarı veya şüpheli bir durum olması halinde uygulanan bir tahlildir. Özellikle karaciğer hastası olan kişilerde belirli periyotlarda karaciğer fonksiyon testinin tekrarlanması gerekebilir.
Karaciğer Enzim Yüksekliği Belirtileri Nelerdir?
Hastalar genellikle enzim yüksekliği nedeniyle bir belirtiyle karşılaşmazlar. Ancak enzim değerlerinin yükselmesinin temelinde karaciğer hasarı söz konusuysa bazı belirtiler açığa çıkabilir. Karaciğer enzim yüksekliği belirtileri şöyledir;
- İdrar renginde koyulaşma,
- Karın ağrısı,
- Sürekli yorgun hissetme,
- Cilt veya göz renginde sararma (sarılık),
- Daha açık renkli bir dışkı görme,
- İştah kaybı,
- Cilt kaşıntısı,
- Mide bulantısı ve kusma.
Bahsedilen semptomların gözlemlenmesi halinde karaciğer hasarıyla karşı karşıya olabileceğinden bu duruma derhal bir tıbbi müdahale gerçekleştirilmesi gerekir. Belirtilerin gelişmesi halinde süreç ihmal edilmeden bir sağlık kuruluşundan destek alınmalıdır.
Karaciğer Enzimleri Neden Yükselir?
Çeşitli hastalıklar veya kullanılan ilaçlar karaciğerle ilişkili olan fizyolojik reaksiyonları etkileyerek karaciğer tarafından üretilen enzimlerin yükselmesine neden olabilir. Enzim yüksekliğiyle sonuçlanabilecek tıbbi durumlar aşağıdaki gibidir:
- Yoğun alkol tüketimi,
- Metabolik sendrom,
- Kontrolsüz ağrı kesici kullanımı,
- Bazı kolesterol ilaçları,
- Hepatit A, hepatit B ve veya hepatit C,
- Kalp yetmezliği,
- Karaciğer yağlanması,
- Obezite,
- Alkolik hepatit,
- Çölyak hastalığı,
- Kan zehirlenmesi,
- Tiroit bozuklukları,
- Karaciğer kanseri,
- Siroz,
- Wilson hastalığı.
Yukarıda bahsedilen nedenler arasından özellikle bazılarının görülme oranı daha yüksektir. Karaciğer enzimleri yüksek olan hastalarda doktor aşağıdaki hastalıklara yönelik detaylı taramalar isteyebilir:
- Karaciğer yağlanması: Karaciğer enzimlerinde yükselmenin en büyük nedenlerinden biri karaciğer yağlanmasıdır. Yağlı karaciğer hastalığı olarak da bilinen bu durum, beslenme şekli veya alkol tüketimi nedeniyle karaciğerin yağlanması olarak tanımlanır. Alkol kaynaklı gelişen yağlanmalar alkolik yağlı karaciğer hastalığı olarak da bilinir. Alkolsüz yağlı karaciğer hastalığı ise genellikle metabolik sendromu bulunan kişilerde görülür.
- Metabolik sendrom: Yüksek kan şekeri, yüksek tansiyon, artmış kolesterol seviyeleri ve aşırı kilolu olmak metabolik sendrom dahilinde yer alan sağlık durumlarıdır. Tüm bu sağlık problemleri kalp sağlığını olumsuz yönde etkileyebildiği gibi karaciğeri de etkileyerek enzim seviyelerinde artışa neden olabilir.
- Hepatit:Karaciğerde iltihaplanma yaratabilen hepatit; A, B, C, D ve E türlerine ayrılır. Kas ağrısı, eklem ağrısı, mide bulantısı gibi semptomlarla karakterize olmuş bu hastalık karaciğer hasarına yol açabilen ve ciddiye alınması gereken bir hastalıktır.
- Siroz: Karaciğerin kalıcı bir şekilde yaralanması sonucu siroz oluşabilir ve bu durum karaciğer fonksiyonlarını olumsuz yönde etkileyerek başlangıçta enzim seviyelerinin artmasına, beraberinde ise karaciğer yetmezliğiyle sonuçlanabilir. Özellikle hepatit ve yağlı karaciğerin tedavi edilmemesi siroza sebebiyet verebilir.
- Alkolik hepatit:Alkol nedeniyle karaciğerde iltihaplanma gelişebilir ve bu durum hasara yol açabilir. İlaç kaynaklı gelişen durumlarda ise toksik hepatit söz konusudur.
Karaciğer Enzimleri Nasıl Düşürülür?
İlgili karaciğer hastalığının tedavi edilmesiyle enzim seviyeleri düşürülebilirken, bazı gıdaların tüketimine öncelik vermek veya yaşamsal değişiklikler yapmak enzim seviyelerinin düşmesini destekleyebilir:
- Kahve tüketimi: Yapılan çalışmalar belirli miktarda kahve içmenin ALT seviyelerini düşürebileceğini gösterir. ALT seviyeleri ve kahve arasındaki bağlantı için daha fazla çalışma gerekirken bazı sağlık uzmanları genel sağlık durumu uygun karaciğer hastalarına kahve tüketimini önerdiği görülür.
- Kilo yönetimi: Obez bireylerde karaciğer yağlanmasıyla karşılaşma oranı çok daha yüksektir. Kilo kaybıyla ciddi ölçüde enzim seviyelerinde düşüş sağlanabilir.
- Folik asit alımını arttırma: Kandaki folat seviyesinin düşük olması karaciğer hastalığı riskini artırabilir. Doktorun önermesi halinde, folik asit kullanımı veya folik asit bakımından zengin besinlerin günlük beslenmeye eklenmesi, enzim seviyelerinin ideal aralıklarda olmasını destekleyebilir. Folat bakımından zengin besinler arasında; ıspanak, kuşkonmaz, avokado, börülce ve dana ciğeri yer alır.
- Öğünleri sağlıklı besinlerle zenginleştirme: Sağlıklı beslenme başta metabolik hastalıklar olmak üzere karaciğer hastalıklarında da önemli bir başlıkken bu noktada beslenme planının ne şekilde planlandığı da önemlidir. Sebze tüketiminin artırılması, hayvansal protein kaynaklarının sınırlandırılması ve bunun yerine bitkisel bazlı proteinlere öncelik verilmesi, lif tüketiminin artırılması, potasyum ve B 6 vitamini bakımından zengin beslenilmesi enzim seviyelerinde iyileşme yaratabilir.
- Kolesterol yönetimi: Yüksek kolesterol seviyelerinin düşürülmesi beraberinde ALT seviyelerinde de azalma yaratabilir. Kolesterol yönetiminde egzersiz yapma ve et tüketiminin sınırlandırması etkili olabilir.
Karaciğer Enzimlerindeki Yükseklik Nasıl Tedavi Edilir?
Karaciğer enzim yüksekliği tedavisi, enzim seviyesinde artışa neden olan ana hastalığa göre şekillendirilir. Ana hastalığın kontrol altına alınmasıyla, enzim seviyeleri de ideal aralıklara düşürülebilir. Yaygın karaciğer hastalıkları ve tedavileri aşağıdaki gibidir:
- Karaciğer yağlanması tedavisi:Sağlıklı beslenme, egzersiz yapma ve fazla kilolu olunması halinde kilo kaybıyla karaciğer yağlanması kontrol altına alınabilir. Bu noktada bir diyetisyen desteği alınarak kişi kendi besin ihtiyaçları için ideal bir beslenme planı uygulayabilir. Alkol tüketimine bağlı yaşanılan yağlanmalarda ise alkol tüketimini sınırlandırmaya gidilmelidir.
- Metabolik sendrom: Metabolik sendrom tedavisi içinde elzem olan yaşam tarzı değişiklikleridir. Kilo kaybı, egzersiz yapma, dengeli beslenme ve kan şekerini ideal aralıklarda olmasını sağlamak metabolik hastalıkların tedavisinde etkili yöntemlerdir. Bu noktada çeşitli ilaç tedavilerinden de destek alınabilir.
- Hepatit: Hepatit tedavisinde hastalığın akut veya kronik olmasına göre farklı adımlar uygulanır. Akut vakalarda yatak istirahati ve bol sıvı tüketimi önerilir. Tedavi sürecinde alkol tamamıyla yasaklanmalıdır. Uzun vadeli hepatitte ise doktor kontrolünde antiviral ilaçlar kullanılarak hastalığın ilerlemesi önlenebilir.
- Siroz: Siroz kalıcı karaciğer hasarıyla karakterize olduğundan maalesef ki tedavi edilebilen bir durum değildir. Ancak siroza neden olan sağlık probleminin tedavi edilmesi karaciğerde gelişen hasarın artmasını durdurabilir.
Bahsedilen hastalıklara yönelik tedavilerin ve yaşam değişikliklerinin yapılması, süreç içerisinde karaciğer enzimlerinin de düşmesini sağlar.
Yapılacak olan yaşamsal değişiklikler veya alınacak olan önlemlerle karaciğerin sağlıklı kalması desteklenebilir. Bu sayede enzim seviyelerinde artışa neden olabilecek bazı hastalıkların gelişimi ve dolaylı yoldan karaciğer enzimlerinin yükselmesi de önlenebilir. Bu noktada alkol tüketiminden kaçınmak önemli bir adımdır. Başka birinin kanı bulaşmış bir iğnenin veya eşyanın kullanımından kaçınılmalıdır. Sağlıklı bir şekilde beslenmek ve ideal kiloyu korumak karaciğer sağlığı için oldukça önemlidir. Düzenli egzersiz yaparak da hem ideal kilonun korunması sağlanabilir hem de karaciğer fonksiyonları desteklenebilir. Hepatit A ve B hastalığını önlemek adına aşı yaptırılmalıdır. Uzun vadede karaciğeri olumsuz yönde etkileyebilecek hastalıklardan biri olan diyabet durumunda ise diyabete yönelik tedavi ihmal edilmemeli ve kan şekeri seviyeleri ideal aralıklarda tutulmalıdır. Son olarak herhangi bir sağlık uzmanına danışılmadan ilaç ve bitkisel takviye kullanımından uzak durulmalıdır. Detaylı bilgi uzman hekim kadrosuna sahip, teknolojik gelişmişliği yüksek bir sağlık kuruluşuna başvurularak alınabilir.